نقش برنامه‌های درسی علوم اجتماعی در پرورش مهارت‌های شهروندی

اهداف: با توجه به تاثیر اساسی آموزش و پرورش در جامعه‌پذیر‌کردن دانش‌آموزان، آماده‌سازی نسل جدید برای ایفای نقش شهروندی در جامعه محلی، ملی و جهانی نیز امری است که از این نهاد آموزشی انتظار می‌رود. هدف این پژوهش، بررسی میزان تاثیرگذاری محتوای کتاب‌های درسی علوم اجتماعی در راستای اهداف تعیین‌شده و میزان ارایه مهارت‌های تربیت شهروندی در کتاب‌ها بود.روش‌ها: این مطالعه تحلیل محتوی در کلیه کتاب‌های درسی علوم اجتماعی دوره متوسطه در سال تحصیلی 89-1388 انجام شد. براساس عملیات برش، محتوای کتاب‌های علوم اجتماعی دوره متوسطه طبقه‌بندی و به 4 بخش متن، تصویر، پرسش و فعالیت تقسیم شدند. برای پردازش داده‌ها از روش آنتروپی شانون استفاده شد. پس از بهنجارسازی داده‌ها، بار اطلاعاتی هر مقوله محاسبه و در نهایت، با استفاده از بار اطلاعاتی مقوله‌ها، ضریب اهمیت هر یک از مقوله‌ها محاسبه شد.یافته‌ها: از مجموع 3194 واحد محاسبه‌شده در محتوای کتاب‌های درسی علوم اجتماعی دوره متوسطه، تنها 99 واحد به مهارت ویژه شهروندی اختصاص داشت. بیشترین میزان توجه با 31 واحد متعلق به شاخص "خودآگاهی" بود. به شاخص "استفاده درست از امکانات شهری" هیچ اشاره‌ای نشده بود.نتیجه‌گیری: با وجود آنکه برنامه‌های درسی رسمی و به‌ویژه علوم اجتماعی در تحقق تربیت شهروندی نقش اساسی ایفا می‌کنند، بیشتر شاخص‌های مربوط به مهارت شهروندی از توجه بسیار کمی در محتوای برنامه درسی علوم اجتماعی برخوردار است.